Okka mı Hokka mı? Bir Kelimenin Peşinde Başlayan Meraklı Bir Yolculuk
Kelimelerin dünyasında bazen küçücük bir harf bile büyük anlam farkları yaratır. Dilin yaşayan bir varlık olduğunu düşündüğümüzde, kelimelerin kökenlerini araştırmak adeta geçmişle bağ kurmak gibidir. Ben de bugün sizlerle birlikte böyle bir merak yolculuğuna çıkmak istiyorum: “Okka mı hokka mı?” sorusunun izini sürmeye…
Belki siz de bu iki kelimeyi duyduğunuzda kafanızda beliren belirsizlik hissini yaşamışsınızdır. Belki kahveyle, belki terazilerle, belki de eski Osmanlı çarşılarında yankılanan seslerle ilişkilendirdiniz. Gelin, bu kelimelerin ardındaki hikâyeyi hem verilerle hem de insan hikâyeleriyle birlikte keşfedelim.
—
📏 Okka: Osmanlı’dan Günümüze Bir Ağırlık Birimi
“Okka”, Osmanlı döneminden bu yana kullanılan geleneksel bir ağırlık ölçüsüdür. Günümüzde metrik sistemin yerini almasıyla kullanım alanı azalmış olsa da, özellikle geleneksel pazarlarda ve eski tariflerde hâlâ karşımıza çıkar.
📊 Tarihî ve Teknik Bilgiler
1 okka = 1283 gram (yaklaşık 1,283 kg)
1 okka = 400 dirhem
Osmanlı’da yaygın olarak tahıl, et, sabun, kahve gibi ürünlerin ölçümünde kullanılırdı.
Okkanın bu kadar uzun süre kullanılmış olmasının nedeni, sadece bir ölçü birimi olması değil; ticaretin güvenliğini ve toplumun düzenini sağlayan bir araç olmasıydı. Çünkü ticarette ortak bir dil yaratmak, insanların birbirine güvenmesini kolaylaştırıyordu.
📜 Tarihten Bir Hikâye
17. yüzyılda İstanbul’daki Mısır Çarşısı’nda bir tüccar, okkasını eksik tarttığı gerekçesiyle halk tarafından boykot edilir. O dönemin kadısı devreye girer ve adaletin sağlanması için tüccara ceza verir. Bu olay, “okka kadar söz” deyiminin doğmasına zemin hazırlar: Yani ölçülü, güvenilir, eksiksiz söz demektir.
Bugün bile eski kuşakların “Bir okka sabun al” veya “İki okka un” gibi ifadeleri kullanması, bu kelimenin kültürel hafızamızda ne kadar derinlere işlediğini gösteriyor.
—
✒️ Hokka: Kalemin Mürekkep Arkadaşı
“Hokka” ise bambaşka bir dünyaya ait. Arapça kökenli bu kelime, “küçük kap, mürekkep kabı” anlamına gelir. Osmanlı’da özellikle hat sanatı, divan edebiyatı ve resmi yazışmaların vazgeçilmez bir parçasıydı.
🖋️ Tarihî Kullanımı
Hokkalar genellikle pirinç, cam veya gümüşten yapılırdı.
İçine konulan mürekkep, divit adı verilen kalemlerle kullanılırdı.
Medreselerde, devlet dairelerinde ve saraylarda yazı işlerinin en önemli araçlarından biriydi.
🧭 Kültürel Önemi
Hokka, sadece bir kap değil, bilginin taşıyıcısıydı. İçindeki mürekkep ile yazılan fermanlar imparatorlukları yönetiyor, kaleme alınan mektuplar aşıkları bir araya getiriyor, şiirler nesiller boyu dilden dile dolaşıyordu.
Evliya Çelebi, “Seyahatname”sinde bir yazıcının hokkası olmadan yola çıkamayacağını yazar. Çünkü o dönemde hokka, sadece bir araç değil; bilginin ve sözün kutsallığını temsil eden bir nesneydi.
—
🔍 Okka mı Hokka mı? İki Kelimenin Arasındaki Fark
İlk bakışta birbirine benzeyen bu iki kelime, aslında tamamen farklı dünyalara aittir:
| Özellik | Okka | Hokka |
| ————— | ———————————- | ————————————– |
| Anlamı | Ağırlık ölçüsü | Mürekkep kabı |
| Kökeni | Osmanlı ölçü sistemi | Arapça “küçük kap” |
| Kullanım Alanı | Ticaret, mutfak, pazar | Yazı, sanat, eğitim |
| Modern Kullanım | Hâlâ geleneksel pazarlarda duyulur | Daha çok kültürel ve sanatsal bağlamda |
Bu fark, sadece anlam açısından değil, insan yaşamının farklı yönlerini temsil etmesi açısından da önemlidir. Okka maddi dünyaya, ölçülebilir olana işaret ederken; hokka manevi dünyaya, yazıya ve fikre temas eder.
—
📚 Bir Nesnenin Hikâyesi: Dede Sandığından Çıkan Hokka
Geçtiğimiz yıl, bir dostum dedesinin sandığını açtığında içinden eski bir pirinç hokka buldu. Yanında dedesinin gençliğinde yazdığı mektuplar da vardı. Her bir kelime, her bir satır, o hokkadan süzülen mürekkeple yazılmıştı.
“Okka kadar un alırdık, ama hokka kadar sözle dünyayı değiştirdik.” dedi dedesi. Bu cümle, iki kelimenin arasındaki farkı en güzel şekilde özetliyor olabilir.
—
🤝 Sonuç: İki Kelime, İki Dünya
“Okka mı hokka mı?” sorusunun cevabı, aslında hangi dünyaya baktığınızla ilgilidir. Biri alışverişin ve ekonominin simgesi, diğeri kelimelerin ve bilginin taşıyıcısıdır. İkisi de kültürel mirasımızın vazgeçilmez parçalarıdır ve birlikte bakıldığında bize şunu hatırlatır: Hayat, hem ölçülebilir hem de yazılabilir olandan ibarettir.
—
💭 Peki Sen Ne Düşünüyorsun?
Senin için hangisi daha anlamlı: Elinle tarttığın “okka” mı, kalbinle yazdığın “hokka” mı?
Günlük hayatında bu kelimeleri hâlâ kullanıyor musun?
Yorumlarda düşüncelerini paylaş, bu kelimelerin yolculuğunu birlikte devam ettirelim.